Khởi đầu là một vị quan nhà Đường là ông Vũ Hồn (Tiến sĩ Nho học thời Đường) được cử sang làm quan cai trị đứng đầu nước ta, ông dạy học cho nhân dân và hình thành nên làng Mộ Trạch nổi danh khoa bảng. Sau một số thế hệ của ông Vũ Hồn là danh tướng Vũ Nạp (ông Nạp đậu Ất khoa Tam giáo), ông Nạp có công bắt 2 danh tướng Ô Mã Nhi và Phàn Tiếp trong cuộc chiến với quân Nguyên-Mông. Vũ Nạp sinh ra Vũ Nghiêu Tá, thi đậu Thái học sinh và làm Tể tướng. Rồi nối tiếp các thế hệ dòng Vũ Nghiêu Tá có 2 anh em Trạng toán Vũ Hữu và Trạng vật Vũ Phong. Hành trạng của Trạng vật Vũ Phong được ghi chép trong lịch sử như sau:
Vũ Phong: Làng Mộ Trạch có Trạng vật Vũ Phong, hiệu là Tồn Trai, em ruột Trạng toán Vũ Hữu. Ông tướng ngũ đoản (vóc dáng nhỏ bé), có biệt tài về đô vật, đã quật ngã các đô lực sĩ hộ vệ vua Lê Thánh Tông trong một cuộc thử sức, lại có tiếng chính trực và tháo vát, được vua tin dùng, cho làm Chỉ huy sứ Cẩm y thị vệ. Có lần ông được sung vào sứ bộ sang nhà Minh biểu diễn tài đô vật. Ông đã thắng các tay đô vật nổi tiếng của Tàu, đem lại vẻ vang cho dân tộc. Khiến vua Minh Hiến Tông phải khen ngợi, gọi ông là “Lý Tôn Hiến An Nam” ý sánh ông với danh tướng họ Lý đời Đường Hy Tông, cũng vóc người nhỏ bé nhưng giỏi võ và sức mạnh phi thường, có công dẹp yên loạn Hoàng Sào. Người đương thời tôn xưng Vũ Phong là Trạng vật. Hoàng giáp Lê Quang Bí, liệt ông vào các nhân vật lịch sử và có thơ vịnh, bản dịch:
Tướng xem ngũ đoản thật phi thường
Hồ thỉ làm trai chí bốn phương
Nếp cũ thêm tươi hàng bá trọng,
Ngàn xưa được gặp chúa minh lương.
Khen tay chính trị tài thông biến,
Giữ mực công minh tiếng chẳng thường.
Con cháu vinh hoa âu cũng bởi,
Ai trồng cây đức để làm gương.
Dòng họ Vũ thôn Ngọc Quan là thuộc dòng ông Chỉ huy sứ Cẩm y thị vệ Vũ Phong.
Truyền thống họ Vũ làng Ngọc Quan bắt đầu phát tích rực rỡ vào thời Lê-Trịnh, với tên tuổi của danh nhân Vũ Miên. Ông thi đậu Hội nguyên Tiến sĩ, làm quan Tể tướng, Quốc sử quán Tổng tài, kiêm Quốc tử giám Tế tửu. Ông cũng là người có văn, phú, sách giỏi loại nhất thời ấy, và tư cách đáng xếp hạng Trạng nguyên, theo sách Đăng khoa lục sưu giảng của Tiến sĩ Nho học Trần Tiến (người đỗ cùng khoa với Vũ Miên)
"Vũ Miên: Người làng Xuân Lan, huyện Lương Tài, học rộng tài cao. Năm 31 tuổi, đỗ Tiến sĩ (Hội nguyên khoa Mậu Thìn, niên hiệu Cảnh Hưng). Ngày hôm Đình thí, đầu bài nghĩa sách nhớ thuộc vanh vách, hỏi đâu biết đấy, thả sức làm văn; nghĩ rằng đoạt khôi nguyên, như thò tay vào túi lấy đồ vật gì vậy; không ngờ khi đi thi, đương viết văn mới viết được một lúc, ngòi bút đã cùn sạch, chỉ còn trơ lại quản bút, không thể nào viết được, nên phải viết trả lời mấy câu hỏi qua loa. Vậy thì, khoa bảng tự trời cho, cân nhắc phúc đức mà định số phận."
Điểm lại thời kỳ Nho học, họ Vũ ở Ngọc Quan có những người đỗ Đầu Xứ (Dưới thời Lê, đất nước chia thành 13 Xứ, sang thời Nguyễn gọi là Trấn. Đỗ đầu cả Xứ của kỳ thi khảo hạch đạt được danh hiệu Đầu Xứ), đỗ Giải nguyên, riêng danh nhân Vũ Miên đỗ Hội nguyên (và đạt tư cách Trạng nguyên).
Sang thời kỳ hiện đại có:
- Giáo sư (hạng II) Vũ Văn Ngũ: đỗ Tú tài thuộc Pháp đầu tiên trong huyện Lương Tài, là Trưởng khoa đầu tiên Khoa Vi sinh của bệnh viện Bạch Mai, là người phát triển ra men sống vi sinh Colibacter có lợi về tiêu hoá, là chuyên gia về vi sinh vật học của nước ta
- Đại tá Vũ Nam là luật sư, là Thủ khoa học viện An ninh nhân dân.
- Vũ Hoàng (sinh năm 1990) là người thông thạo 5 ngoại ngữ (là người giỏi ngoại ngữ nhất cả nước)
Hình ảnh Hong Duc University xếp cùng với các trường Đại học uy tín thế giới
Đặc biệt, làng Ngọc Quan có Thủ khoa hiện đại Vũ Tú với sự học để lại ấn tượng đẹp đẽ đối với xã hội: Ban đầu anh học Đại học ngành Toán đạt 3 giải Nhất cấp trường với 3 bài thi tuyệt đối ở các môn Toán Sơ cấp, Giải tích và Đại số, rồi anh nhận thấy mình không phù hợp và bỏ hẳn ngành Toán để thi vào Đại học Hồng Đức ngành Vật lí với thành tích:
- Đoạt giải Nhất Olympic Sinh viên Vật lí cấp trường, ngay từ lúc năm đầu mới vào học.
- Được nhiều tổ chức tặng học bổng.
- Thủ khoa tốt nghiệp Đại học.
- Đỗ đầu kiểm tra năng lực ở Hanoi trong số nhiều ThS và Cử nhân của nhiều ĐH miền Bắc. Thành tích: 100/100.
(Vũ Tú thời sinh viên có bài thi môn Vật lí hạt nhân và nguyên tử (Bài làm đạt 100%), là bài thi tốt nhất trong tất cả sinh viên tính từ khi thành lập trường Đại học)
Sự chuyển ngành học từ Toán sang Vật lí là bước ngoặt hết sức đúng đắn, đã khắc ghi tên của Thủ khoa hiện đại Vũ Tú vào lịch sử trường Đại học Hồng Đức, một trường Đại học được các trường Đại học uy tín của nước ngoài đánh giá tốt đẹp.
Hình ảnh Thủ khoa hiện đại Vũ Tú trong lễ tốt nghiệp
Trong tất cả các đơn vị cấp thôn, ấp trong cả nước ta không có chỗ nào hoàn thiện về khoa bảng từ Nho học đến hiện đại như thế - mà lại còn đúng cùng con cháu họ Vũ của cụ Vũ Bá Xuân (thời Lê-Trịnh được ban Đặc tiến kim tử vinh lộc đại phu, Ngự sử đài Thiêm đô ngự sử, Triệu Phái bá). Chúng ta có thể khẳng định rằng họ Vũ Ngọc Quan xuất phát từ Mộ Trạch-Làng Tiến sĩ xứ Đông đã đã xây dựng làng Ngọc Quan xứng đáng là Làng Khôi nguyên xứ Bắc, tô điểm thêm truyền thống văn hiến vẻ vang xứ Kinh Bắc xưa nay.
