Trận lũ lụt kinh hoàng năm 2005 làm 1.000 người ở thành phố Mumbai (Ấn Độ) chết được cho rằng là một vấn đề đơn giản nhưng dẫn đến bi thảm: đó là rác thải nhựa đã chặn cống thoát nước, ngăn nước lũ gió mùa thoát ra khỏi thành phố.

Giờ đây, một báo cáo mới của LHQ, ước tính rằng khoảng 218 triệu người nghèo nhất thế giới có nguy cơ bị lũ lụt nghiêm trọng và thường xuyên hơn do rác thải nhựa gây ra. Con số này tương đương với dân số của Anh, Pháp và Đức cộng lại. Báo cáo cho thấy khoảng 41 triệu người trong số đó là trẻ em, người già và người khuyết tật. Ba phần tư những người có nguy cơ cao nhất sống ở khu vực Đông Nam Á và Thái Bình Dương.

Các nhà nghiên cứu từ Resource Futures, một công ty tư vấn môi trường và Tearfund, một tổ chức từ thiện Cơ đốc giáo quốc tế, đã phát hiện ra rằng người dân ở các nước Cameroon, Nigeria, Cộng hòa Dân chủ Congo (DRC), Ghana, Bangladesh và Indonesia đã phải hứng chịu lũ lụt nghiêm trọng hơn do ngăn chặn của rác thải nhựa vào hệ thống thoát nước trong vài năm gần đây. Ở những quốc gia này, rác thải nhựa là “nhân tố rủi ro” gây lũ lụt.

Để xác định những người có nguy cơ cao nhất, họ đã sử dụng một nghiên cứu về nguy cơ lũ lụt và nghèo đói do Jun Rentschler và những người khác xuất bản vào năm 2022. Nghiên cứu này đã xác định 1,8 tỷ người có nguy cơ lũ lụt cao ở 188 quốc gia. Họ thu hẹp phân tích của mình vào các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình với hệ thống thoát nước đô thị, quản lý chất thải rắn và vệ sinh không được tốt. Để tập trung vào các nhóm dân cư có nguy cơ cao nhất do rác thải nhựa làm trầm trọng thêm nguy cơ lũ lụt, họ cũng loại trừ các quốc gia có lượng rác thải được quản lý kém dưới 1kg cho mỗi người một năm và tập trung vào các khu thu nhập thấp khu “ổ chuột” ở đô thị.

Rich Gower, nhà kinh tế cấp cao và cộng tác viên chính sách tại Tearfund, cho biết: “Trên khắp thế giới, từ Brazil đến DRC, từ Malawi đến Bangladesh, chúng ta thấy ô nhiễm nhựa khiến lũ lụt trở nên trầm trọng hơn. Nếu không có hành động quyết đoán, vấn đề này sẽ chỉ trở nên tồi tệ hơn”.

Ô nhiễm chất thải nhựa đã tăng gấp đôi trong thập kỷ qua theo dự đoán của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế thế giới sẽ tăng gấp ba lần vào năm 2060. Trong số đó chỉ 9% đươc tái chế trên toàn cầu.

Gower cho biết: “Mục đích của báo cáo là đưa ra mức độ nghiêm trọng cho số người có nguy cơ mắc bệnh. Điều chúng tôi đang nói là ô nhiễm nhựa ảnh hưởng nhiều nhất đến những vùng người nghèo yếu thế nhất, bị thiệt thòi nhất. Chúng ta đã chứng kiến ​​việc đốt nhựa, và giờ chúng ta đang chứng kiến ​​nguy cơ lũ lụt. Những khu vực này người dân phải chịu gánh nặng từ ô nhiễm nhựa”.

Gower kêu gọi các chính phủ, sẽ cùng nhau họp tại Paris vào 29/05-02/06 trong khuôn khổ Phiên họp thứ hai của Ủy ban đàm phán liên chính phủ để bắt đầu đàm phán về một hiệp ước ràng buộc về mặt pháp lý đối với nhựa, để xem xét đến những nơi bị ảnh hưởng nặng nề nhất. Ông nói: “Thông qua hiệp ước về nhựa, các nhà lãnh đạo thế giới có cơ hội chỉ có một lần trong đời để chấm dứt cuộc khủng hoảng này bằng cách giảm sản xuất nhựa và đảm bảo phần còn lại sẽ được thu gom và tái chế một cách an toàn hợp lý”.

Brendan Cooper, một nhà tư vấn tại Resource Futures, cho biết họ đã sử dụng nghiên cứu về rủi ro lũ lụt của Rentschler về nguy cơ lũ lụt và nghèo đói ở 188 quốc gia làm điểm khởi đầu. Cooper cho biết: “Sau đó, chúng tôi đã phân tích điều đó và thấy ra những điều phù hợp hơn với tình trạng ngập lụt do nhựa trầm trọng hơn. Chúng tôi nhận thấy ở các khu vực đô thị có mức độ rác thải được quản lý lại kém hơn.”

Báo cáo cho thấy các khu “ổ chuột” đông dân cư ở Nam Á, Đông Á, Thái Bình Dương và châu Phi cận Sahara có khả năng phải hứng chịu những tác động tồi tệ nhất của lũ lụt do rác thải nhựa làm trầm trọng thêm do quá trình phát triển nhanh chóng, thiếu kế hoạch, với cơ sở hạ tầng để giảm thiểu lũ lụt bị hạn chế. Ở nhiều quốc gia có thu nhập thấp và trung bình đang khiến lũ lụt trở nên nghiêm trọng hơn do làm tắc nghẽn hệ thống thoát nước, dẫn đến các vấn đề về sức khỏe, bao gồm các bệnh về đường tiêu hóa như dịch tả và tiêu chảy.

Hơn 1 tỷ người sống trong các khu ổ chuột trên toàn cầu và con số này dự kiến ​​sẽ đạt 3 tỷ vào năm 2050. Báo cáo cho thấy các vật dụng bằng nhựa phổ biến nhất làm tắc ngẽn hệ thống thoát nước là chai lọ, sợi nylon từ ngành đánh bắt thủy, hải sản, túi nhựa và túi nylon. Nghiên cứu cho biết sự tích tụ ô nhiễm nhựa có thể khiến mực nước tăng lên 1 mét trong vòng một giờ khi có lũ lụt xãy ra.

Ở nước ta, trung bình mỗi ngày lượng rác nhựa thải ra môi trường là khoảng 2.500 tấn, trong đó khối lượng rác nhựa thải ra biển dao động trong khoảng 0.28-0.73 triệu tấn/năm. Ô nhiễm nhựa đang là một mối nguy cơ ảnh hưởng đến môi trường sống tự nhiên của hầu hết các loài. Theo các số liệu thống kê của Ngân hàng Thế giới, ước tính Việt Nam đã thải ra trên 31 triệu tấn rác thải sinh hoạt và gần 5 triệu tấn rác thải nhựa chỉ riêng trong năm 2018. Những năm gần đây Đảng, Nhà nước đã rất quyết liệt trong việc bảo vệ môi trường, bảo vệ sức khỏe toàn diện cho người dân trong đó có những quy định về quản lý sử dụng sản phẩm, chất thải nhựa như Luật bảo vệ môi trường, Nghị định số 08/2022/NĐ-CP đã quy định lộ trình hạn chế sản xuất, nhập khẩu sản phẩm nhựa sử dụng một lần, bao bì nhựa khó phân hủy sinh học và sản phẩm, hàng hóa chứa vi nhựa.

Vì vậy mỗi chúng ta hãy hành động ngay để góp phần vào việc bảo vệ môi trường và sức khỏe con người như hạn chế hộp nhựa, sử dụng ống hút tre vật dụng thân thiện với môi trường, thay thế túi nilon bằng túi vải, sử dụng chai lọ bằng thủy tinh, inox thay cho chai lọ nhựa sử dụng 1 lần hãy tạo thói quen phân loại rác thải.